در سال‌های پسین، ازبیکستان رابطه سیاسی و اقتصادی خود با طالبان را بهبود بخشیده است و در آخرین مورد، رئیس جمهور ازبیکستان در نشستی در تاشکند از جامعه جهانی خواست که تعامل خود با طالبان را ادامه دهد و از انزوای افغانستان خودداری کند.
اما چرا ازبیکستان علاقمند رابطه با طالبان است؟
رحمت‌الله نبیل، رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان، ترس تاشکند از جنبش اسلامی ازبیکستان را مهمترین دلیل رابطه این کشور با طالبان می‌داند.
جنبش اسلامی ازبیکستان در سال ۱۳۷۷ خورشیدی در این کشور آسیای مرکزی، در همسایگی افغانستان ایجاد شد. طاهر یلداشیف و جمعه نمنگانی، به هدف سرنگونی «نظام سکولار» ازبیکستان دست به ایجاد چنین جنبشی زدند.
رئیس امنیت ملی در دولت پیشین افغانستان می‌گوید، که این دو چهره افراطی اسلام‌گرا در آن زمان از سوی اسلام کریم اوف، رئیس جمهور وقت ازبیکستان سرکوب شدند و اعضای این جنبش به شمال افغانستان و بخش‌های مرزی پاکستان پناه بردند.
به باور این مقام پیشین امنیت ملی، این جنبش پس از آمدن به افغانستان، با طالبان و القاعده بیعت کرد.
بر بنیاد اطلاعات رحمت الله نبیل، رئیس پیشین امنیت ملی هم اکنون تمرکز فعالیت این گروه، در ولایت‌های بدخشان، تخار، قندز، بغلان، فاریاب، کنر و سرپل است و برخی از اعضای آن در قالب ساختارهای استخباراتی طالبان یا با همکاری شبکه حقانی، فعالیت دارند.
بر بنیاد برآوردهای اطلاعاتی، شمار اعضای فعلی جنبش اسلامی ازبیکستان به پنج تا هشت‌صد تن می‌رسد و در پوشش طالبان در شمال افغانستان فعالیت دارند.
رحمت‌الله نبیل می‌گوید: « پس از کشته‌شدن بیش‌تر رهبران کلیدی این جنبش، ساختار آن به‌شدت آسیب دیده و عمدتاً به‌گونه‌ای پراکنده و در پوشش طالبان در شمال افغانستان فعالیت دارد.»
قاچاق هیروئین افغانستان از طریق آسیای میانه به اروپا مهمترین منبع مالی جنبش اسلامی ازبیکستان شمرده می‌شود و افزون بر این، این جنبش از رهگذر تجارت جنگ افزار و قاچاق انسان نیز پول به‌دست می‌آورد.
در سال ۱۳۹۳خورشیدی، برخی از اعضای جنبش اسلامی ازبیکستان به رهبری عثمان غازی به سوریه و عراق رفتند و با ابوبکر البغدادی، رهبر پیشین خلافت اسلامی یا داعش پیوستند.
در واکنش به آن، طالبان در زابل و فاریاب رهبران جناح داعش‌گرای این جنبش را از بین بردند و بقایای آن دوباره با طالبان بیعت کردند.
برخی از آگاهان مسائل نظامی می‌گویند که اکنون جنبش اسلامی ازبیکستان با طالبان رابطه نزدیک دارند.
محمد رادمنش، آگاه مسائل نظامی می‌گوید: «جنبش اسلامی ازبیکستان در اکثر ولایت‌های شمال حضور دارد و رهبری آن در تفاهم با گروه‌های تروریستی فعالیت می‌کند. رابطه این گروه با طالبان با در نظر داشت تفکر و فعالیت‌های مشترک قبلی، نزدیک است.»
در ماه سرطان سال ۱۴۰۱ خورشیدی، پنج موشک از شهرکی در بندر حیرتان زیر اداره طالبان به شهر ترمذ ازبیکستان شلیک شد.
هرچند در آن زمان مسئولیت این حمله را کسی بر عهده نگرفت؛ اما پس از آن این کشور رابطه خود را با طالبان بهبود بخشید.
برخی از آگاهان تلاش تاشکند، به‌ویژه رئیس جمهور ازبیکستان را برای لابی‌گری طالبان، به دلیل ترس از تهدید جنبش اسلامی ازبیکستان می‌دانند و به این باور اند که به همین دلیل این کشور در سال‌های پسین رابطه سیاسی و اقتصادی خود را با طالبان بهبود بخشیده است.
چنانچه در ۱۷ حمل سال روان خورشیدی، شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبیکستان در نشستی در تاشکند از جامعه جهانی خواست به گفتگو و تعامل با طالبان ادامه دهد و از انزوای افغانستان خود داری کند.
برخی از آگاهان مسائل امنیتی می‌گویند که ازبیکستان نگران فعالیت‌های این گروه است و این جنبش را تهدیدی برای امنیت ملی و ثبات دره فرغانه می‌داند و طالبان به ازبیکستان وعده داده‌اند که این جنبش را کنترل و مدیریت کنند.
بسم الله تابان، آگاه مسائل امنیتی می‌گوید: «جنبش اسلامی ازبیکستان هم‌سویی بسیار نزدیک با طالبان دارد و طالبان افغانستان همیشه از این جنبش همچون ابزار ترس برای کشورهای آسیای میانه، خصوصاً ازبیکستان استفاده می‌کنند و بخشی از رابطه فعلی بین ازبیکستان و طالبان بر می‌گردد به این‌که وعده کنترل و مدیریت جنبش ازبیکستان را داده‌اند؛ در حالی‌که توانایی طالبان در این حد نیست که بتوانند این جنبش را مدیریت کنند.»
برخی مسئولان امنیت ملی در حکومت پیشین به تلویزیون آمو گفته‌اند که هم اکنون جنبش اسلامی ازبیکستان در وضعیت ضعیف و بدون رهبری مرکزی قرار دارد و برخی از اعضای آن در شمال افغانستان زیر اثر طالبان و القاعده به فعالیت‌های استخباراتی می‌پردازند.
