گزارش جامعی از کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا به ریاست مایکل مک‌کال، انتقادهای شدیدی از نحوه مدیریت دولت بایدن-هریس در خروج نیروهای امریکایی از افغانستان در سال ۲۰۲۱ میلادی ارائه کرده است.
این گزارش که با عنوان «چشم‌پوشی عمدی: ارزیابی خروج دولت بایدن-هریس از افغانستان و هرج‌ومرج پس از آن» منتشر شده است، به مجموعه‌ای از ناکامی‌ها و اشتباهاتی اشاره می‌کند که به گفته آن، «به یک روند تخلیه فاجعه‌بار، بحران انسانی و خسارت‌های درازمدت به امنیت ملی امریکا» منجر شده است.
این تحقیقات که بیش از یک سال به طول انجامیده است، با گردآوری شهادت‌هایی از مقامات نظامی، کارمندان اطلاعاتی و افرادی که مستقیماً در عملیات تخلیه دخیل بودند، نتیجه‌گیری‌های مهمی ارائه کرده است.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهند که برنامه‌ریزی ضعیف، نادیده گرفتن هشدارها و فروپاشی فرآیندهای لوجستیکی کلیدی، به یکی از پرآشوب‌ترین عملیات نظامی امریکا منجر شده است.
نکات کلیدی
ناکامی در برنامه‌ریزی و اجرای تخلیه غیرنظامیان
یکی از نکات مهم و منفی این گزارش، عدم آمادگی دولت برای عملیات تخلیه غیرنظامیان است. بر اساس این گزارش، وزارت خارجه تحت رهبری انتونی بلینکن، در انجام مراحل حیاتی برای آمادگی این عملیات تعلل کرده است. هشدارهای نهادهای اطلاعاتی که ماه‌ها قبل از احتمال فروپاشی دولت افغانستان ارائه شده بود، نادیده گرفته شدند یا کم‌اهمیت جلوه داده شدند.
تصمیم برای باز نگه‌داشتن سفارت امریکا در کابل تا آخرین لحظات، با وجود تهدیدهای فزاینده امنیتی، منجر به تأخیر در تخلیه شهروندان امریکایی و متحدان شان از افغانستان شد. زمانی که کابل در ۱۵ اگست ۲۰۲۱ به دست طالبان افتاد، هرج‌ومرجی عظیم در فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی به وجود آمد. تصاویری از افغان‌هایی که به هواپیماها چنگ زده بودند و تلاش‌های مذبوحانه آن‌ها برای فرار، به نمادی از این خروج ناموفق تبدیل شد.
گزارش خاطرنشان می‌کند که اگر عملیات تخلیه غیرنظامیان به درستی برنامه‌ریزی و اجرا شده بود، بسیاری از جان‌ها نجات پیدا می‌کرد و از بخش بزرگی از هرج‌ومرج جلوگیری می‌شد. نبود آمادگی منجر به از دست دادن زمان حیاتی در تأمین امنیت فرودگاه و ایجاد مسیرهای امن برای تخلیه شد. نتیجه، یک تخلیه عجولانه و نامنظم بود.
حمله دروازه ابی (ابی‌گیت)
حمله انتحاری در ۲۶ اگست ۲۰۲۱ در دروازه ابی فرودگاه کابل، که منجر به کشته شدن ۱۳ نظامی امریکایی و بیش از ۱۷۰ غیرنظامی افغان شد، یکی از محورهای اصلی این گزارش است. گزارش اشاره می‌کند که نهادهای اطلاعاتی پیش‌تر هشدار داده بودند که احتمال وقوع حمله در فرودگاه وجود دارد، اما واکنش دولت ناکافی بوده است.
به گفته گزارش، فرماندهان نظامی امریکا فرد انتحاری را قبل از وقوع حمله شناسایی کرده بودند، اما مجوز اقدام علیه او را دریافت نکردند. گزارش این ناتوانی در واکنش را به‌عنوان یکی از رویدادهای غم‌انگیز و قابل پیشگیری عملیات تخلیه توصیف می‌کند.
پس از بمب‌گذاری، مدارک مهم از جمله هارد دیسک‌ها و سرورها تخریب شدند. این نابودی مدارک، تحقیقات بیشتر در مورد این حمله را دشوار کرده و مانع از پاسخگویی مسئولان این رویداد شده است. گزارش تاکید می‌کند که این ناتوانی در حفظ امنیت و محافظت از نیروهای امریکایی و غیرنظامیان افغان، به آشفتگی و سردرگمی بیشتری در روند تخلیه منجر شد.
رها کردن «متحدان افغان»
یکی از سنگین‌ترین انتقادات این گزارش به نحوه برخورد دولت امریکا با متحدان شان از افغانستان مربوط می‌شود که طی ۲۰ سال جنگ با نیروهای امریکایی همکاری کرده بودند. برنامه ویزای ویژه مهاجرت، که برای اعطای ویزا به شهروندان افغانستان که با نیروهای امریکایی همکاری کرده بودند طراحی شده بود، با تأخیرهای بوروکراتیک مواجه شد و بسیاری از این افراد جا ماندند.
طبق این گزارش، بیش از ۹۰ درصد از متقاضیان واجد شرایط برنامه اس آی وی در زمان خروج امریکا از افغانستان، همچنان در این کشور باقی ماندند. بسیاری از این افراد که به‌عنوان مترجم، مشاور و کارمند پشتیبانی خدمت کرده بودند، اکنون با تهدیدهای دائمی طالبان مواجه‌اند. گزارش این اقدام را به‌عنوان یک شکست اخلاقی و خیانت به کسانی توصیف می‌کند که جان خود را برای کمک به نیروهای امریکایی به خطر انداختند.
شهادت‌های بسیاری از سربازان امریکایی که با شهروندان افغانستان همکاری نزدیکی داشتند، حاکی از خشم و ناامیدی عمیق آن‌ها از نحوه مدیریت خروج است. بسیاری از آن‌ها احساس می‌کنند که تلاش‌هایشان در روزهای پایانی جنگ نادیده گرفته شده است.
تهدیدهای بلندمدت برای امنیت ملی امریکا
گزارش هشدار می‌دهد که خروج از افغانستان ضربه‌ای جدی به منافع امنیت ملی امریکا، هم در منطقه و هم در سطح جهانی، وارد کرده است. با به قدرت رسیدن طالبان، گروه‌های تروریستی مانند القاعده و داعش خراسان دوباره در افغانستان جایگاه پیدا کرده‌اند. افغانستان به مأمنی برای این گروه‌های افراطی تبدیل شده است، همان‌طور که حضور ایمن الظواهری، رهبر القاعده، در کابل، که در سال ۲۰۲۲ در حمله پهپادی امریکا کشته شد، نشان می‌دهد.
این گزارش همچنین به تهدید ناشی از دسترسی طالبان به تجهیزات نظامی پیشرفته‌ای که توسط نیروهای امریکایی به جا گذاشته شد، اشاره می‌کند. میلیاردها دالر سلاح و تجهیزات نظامی امریکا بدون تخریب یا انتقال رها شد و نگرانی‌هایی در مورد استفاده احتمالی این تجهیزات برای بی‌ثبات کردن منطقه وجود دارد.
علاوه بر این، طالبان به داده‌های بیومتریک حساس که توسط نیروهای امریکایی باقی مانده دسترسی پیدا کرده‌اند. این داده‌ها که شامل اطلاعات مربوط به مقامات سابق دولت افغانستان و نیروهای نظامی است، توسط طالبان برای شناسایی و تحت پیگرد قرار دادن کسانی که با دولت تحت حمایت امریکا همکاری داشته‌اند، استفاده شده است.
تأثیر بر روحیه نظامی و جذب نیرو
گزارش همچنین به خسارات سنگینی که خروج از افغانستان بر روحیه نظامیان امریکا و روند جذب نیرو وارد کرده، اشاره می‌کند. سقوط کابل و هرج‌ومرجی که در پی آن رخ داد، با سقوط سایگون در جنگ ویتنام مقایسه شده است. بسیاری از نیروهای نظامی احساس می‌کنند که پایان ناگهانی جنگ و ابهام در مورد هدف نهایی مأموریت، به تلاش‌های آن‌ها ضربه وارد کرده است.
گزارش نشان می‌دهد که اعتماد به رهبری نظامی امریکا به پایین‌ترین حد خود در ۲۰ سال اخیر رسیده و تعداد بیشتری از نظامیان تصمیمات استراتژیک فرماندهان خود را زیر سوال می‌برند. اثرات احساسی بر سربازان و کهنه‌سربازان جنگ افغانستان شدید بوده و بسیاری از آن‌ها احساس می‌کنند که فداکاری‌هایشان طی دو دهه گذشته در روزهای پایانی جنگ نادیده گرفته شده است.
بر بنیاد این گزارش، خروج از افغانستان همچنین تأثیر منفی بر روند جذب نیروهای جدید داشته است، به‌طوری که برخی از متقاضیان احتمالی عضویت در ارتش امریکا، هرج‌ومرج ناشی از پایان جنگ را به‌عنوان عاملی برای عدم تمایل به پیوستن به نیروهای مسلح عنوان کرده‌اند. گزارش هشدار می‌دهد که این کاهش جذب نیرو ممکن است در درازمدت به آمادگی و توانایی ارتش امریکا آسیب بزند.
پیامدهای انسانی
فراتر از پیامدهای نظامی و امنیتی، این گزارش به بحران انسانی اشاره می‌کند که پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان به وجود آمده است. زنانی که طی حضور نیروهای امریکایی در افغانستان دستاوردهای مهمی در زمینه آموزش و اشتغال داشتند، اکنون حقوق خود را از دست داده‌اند. این گزارش بازگشت ازدواج‌های اجباری، محرومیت دختران از تحصیل و حذف زنان از بازار کار را به‌عنوان نشانه‌هایی از وخامت اوضاع حقوق بشر در افغانستان ذکر کرده است.
در گزارش آمده است که اقلیت‌های قومی و مذهبی، به‌ویژه جامعه هزاره، با آزار و اذیت شدید مواجه هستند. گزارش خواستار توجه بیشتر جامعه بین‌المللی به وضعیت غیرنظامیان افغانستان شده و هشدار می‌دهد که بدون اقدامات جهانی هماهنگ، اوضاع بدتر خواهد شد.
نتیجه‌گیری
گزارش «چشم‌پوشی عمدی» خواستار تحقیقات بیشتر درباره نحوه مدیریت خروج نیروها توسط دولت بایدن-هریس است و بر لزوم پاسخگویی در بالاترین سطوح دولت تأکید دارد. کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان از کانگرس خواسته است که اقداماتی برای جلوگیری از وقوع مجدد چنین فاجعه‌ای در عملیات نظامی آینده ایالات متحده انجام دهد.
با ادامه بحران‌های انسانی و امنیتی در افغانستان، این گزارش به‌عنوان یادآوری از پیامدهای بلندمدت تصمیمات سیاست خارجی امریکا عمل می‌کند.
واکنش دولت بایدن
جان کربی سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید گفت که گزارش تازه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا درباره خروج از افغانستان، اطلاعات جدیدی ندارد و یک‌جانبه است.
آقای کربی خروج امریکا از افغانستان را مسئولانه و مطابق برنامه حکومت ترمپ خواند و تاکید کرد که بایدن، در آن زمان با انتخابی سخت روبرو شد و افزود که بخاطر آن تصمیم «ما ایمن‌تر هستیم، اما متأسفانه، در این گزارش به آن پرداخته نشده است».
وی افزود که حکومت ترمپ پنج هزار جنگجوی طالبان را از زندان آزاد کرد و در حالی توافق‌نامه را با طالبان امضا کرد و متعهد به خروج از افغانستان از جمله پایگاه بگرام شد که حکومت اشرف غنی بی نهایت ضعیف شده بود و طالبان در اوج قدرت خود قرار داشتند.
سخنگوی کاخ سفید گفت که «در واقع ارزیابی دقیقی از سرعت وقوع مسائل در ماه اوت ۲۰۲۱ وجود نداشت. همه چیز بسیار سریع‌تر از آنچه که پیش‌بینی شده بود، حرکت کرد. وقتی طالبان پیشروی کرد، نیروهای افغان جنگ را متوقف کردند و دولت غنی فرار کرد.»
جان کربی در بخش از سخنرانی خود تاکید کرد که هیچ تجهیزاتی به طالبان واگذار نشده بلکه آن تجهیزات به طور مناسب و با تأیید کنگره در طول دو دهه جنگ به نیروهای امنیتی افغانستان ارائه شده بود.
