ماه‌ها است که روند صدور پاسپورت در کشور مختل شده است. موضوعی که مشکلات زیادی را برای شهروندان کشور ایجاد کرده و آنها عزیزان بیمار خود را به دلیل نداشتن پاسپورت برای انتقال به خارج به منظور درمان از دست داده‌اند.
رستم، باشنده‌ی شهر مزار شریف است و مدت زیادی منتظر باز شدن اداره‌ی پاسپورت بود تا پدر بیمارش را برای درمان به بیرون از کشور ببرد؛ اما حالا او پدرش را از دست داده‌است.
او می‌گوید که در ماه رمضان گذشته، درخواست گذرنامه‌ی خود و پدرش را ثبت کرده؛ اما تا حالا از گذرنامه‌اش خبری نیست و پدرش نیز از دنیا رفته‌است.
ریاست پاسپورتِ زیرِ اداره‌ی طالبان در کابل تنها مرجع صدور گذرنامه در کشور است. این ریاست از ماه‌هاپیش صدور گذرنامه را متوقف کرده‌است.
مسؤولان این اداره علت توقف و صدور گذرنامه را عرضه‌ی خدمات بهتر و ترمیم ماشین آلات فنی در این بخش گفته‌اند؛ ولی بیش‌تر آگاهان، علت توقف صدور گذرنامه را، انتقام‌جویی طالبان برای بازداشت مخالفان این گروه می‌دانند .
ایمان نبی‌زاده، یکی از افسران ریاست امنیت ملی است. او که با تسلط طالبان در کشور، به‌گونه‌ی پنهانی در یکی از مناطق دور از شهر کابل زندگی می‌کند، می‌گوید که او و چهار فرزندش نتوانسته‌اند تا هنوز حتا برای دریافت گذرنامه درخواست بدهند.
او می‌افزاید که اگر به اداره‌ی پاسپورت سر بزند، ممکن است از سوی طالبان بازداشت شود: «بیش‌تر کسانی که در نزدیکی ریاست پاسپورت و وزارت داخله کار می‌کنند، خود را مخالف طالبان معرفی می‌نمایند تا نیروهای حکومت پیشین را شناسایی کنند. به همین خاطر افسران پیشین نمی‌توانند به این اداره مراجعه کنند.»
در همین حال، منابع نزدیک به این ریاست می‌گویند که ریاست پاسپورت، یکی از منابع مهم عایداتی برای طالبان است.
به گفته‌ی این منبع، روزانه میلیون‌ها افغانی به گونه‌ی غیر رسمی به جیب مسؤولان ریاست پاسپورت و وزارت امور داخله‌ی طالبان واریز می‌شود .
عرفان محمدی ۲۳ ساله، باشنده‌ی ولسوالی شول‌گره‌ی ولایت بلخ است که چهار ماه شده برای خود و مادر بیمارش درخواست دریافت گذرنامه کرده‌است.
او می‌گوید که با وجود بیمار بودن مادرش و داشتن اسناد شفاخانه، چندین بار است که به اداره‌ی پاسپورت می‌رود؛ ولی این اداره تنها در برگه‌ی درخواستش می‌نویسد که ۱۵ روز بعد بیاید.
عرفان گفت: «وقتی از اداره‌ی ریاست پاسپورت خارج شدم، نفر پیش دروازه برایم گفت ۲۰۰۰۰ افغانی بده تا من برایت تأریخ و امر توزیع پاسپورت را یگیرم.»
به گفته‌ی منابع، آمریت پاسپورت در بلخ تنها به آن عده از مریضان امر توزیع گذرنامه را می‌دهد که بیماری سرطان داشته باشند؛ در حالی که بسیاری از بیماران دیگر که به بیماری‌های خاص مبتلا هستند، باید برای درمان به خارج از کشور بروند.
بیش‌تر شهروندان کشور می‌گویند که بسیاری از مردم که نیاز فوری به گرفتن گذرنامه دارند، پول هنگفتی به کمیشن کاران پرداخته و از ریاست پاسپورت به‌گونه‌ی غیرمستقیم گذرنامه خریداری می‌کنند.
آنان می‌گویند که هم اکنون قیمت یک جلد گذرنامه در بازار سیاه، بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ دالر امریکایی است.
مروه، از شمار افرادی است که گذرنامه دریافت کرده‌است. او که مادرش بیماری قلب دارد، در صحبت با آمو گفت که وقتی که توزیع گذرنامه آغاز شد و اداره‌ی طالبان اعلام کردند که تنها مریضان می توانند فرم بگیرند، در خواستش را نپذیرفتند.
او ادامه داد: «من با مصرف ۱۰۰۰ دالر برای خودم و مادرم پاسپورت گرفتم؛ به‌خاطری که اداره‌ی طالبان درخواست مادرم را قبول نداشتند و بیماری مادرم را جدی نمی‌دانستند؛ از همین‌رو مجبور شدم که به کمیشن کار مراجعه کنم و ظرف ۲۰ روز پاسپورت دریافت کردم. کسی که از ما پول گرفت، کارمند ریاست پاسپورت بود.»
در همین حال، یک منبع نزدیک به اداره‌ی پاسپورت در بلخ که نمی‌خواهد نامی از او در این گزارش گرفته شود، گفت که برخی افراد، با ساختن اسناد جعلی مریضی و با پرداختن پول، گذرنامه دریافت می‌کنند؛ در حالی که شمار زیادی از متقاضیان استند که از یک‌سال بیش‌تر می‌شود که ثبت نام کرده‌اند؛ اما به درخواست‌های آنها توجه نمی‌شود .
با آنکه بیش‌تر مردم با استفاده از کمیشن کاران و مصرف پول گزاف، گذرنامه به‌دست می‌آورند؛ اما اداره‌ی پاسپورت این ادعای مردم را شایعه دانسته و رّد می‌کند. این ریاست می‌گوید که از یک‌سال به این‌سو، هیچ گذرنامه‌ای توزیع نشده‌است .
شهروندان کشور از طالبان می‌خواهند که هرچه زودتر روند توزیع گذرنامه را از سر بگیرند. آنان داشتن گذرنامه را به‌‌مثابه‌ی یگانه سند رسمی برای رفت‌وآمد به کشورهای دیگر، حق شهروندی خود می‌دانند و می‌گویند که طالبان نباید این حق را از آنان بگیرند.
