کاشی سازی که بیش از ۸۰۰ سال در ولایت هرات پیشینه دارد، این روزها رونق گذشته را ندارد و نگرانی‌ها از به فراموشی سپرده شدن آن افزایش یافته‌است.
شماری از کاشی سازان در هرات که حالا شمار شان به چهار تن می‌رسد، می‌گویند که به دلیل نبود پشتیبانی از این صنعت، تمام جوانانی که در این پیشه مشغول به کار بودند، این کار را ترک کرده‌اند.
بشیر احمد فقیری ۴۰ سال است که در این پیشه مشغول به کار است. او می‌گوید: «پدر من هم همین کار را می‌کرد. هنر کاشی سازی سابقه‌ی زیادی در هرات دارد. در دهه‌های پسین، تلاش زیادی برای زنده نگه‌داشتن این صنعت شده‌است. من علاقه‌ی زیادی به این کار دارم. تلاش زیادی کردم تا شاگرد پیدا کنم و کار کاشی سازی را به او آموزش بدهم تا این پیشه زنده بماند.»
این استاد کاشی سازی، با شَکوه از درآمد پایینی که از این کار دارد، از مسؤولان می‌خواهد که برای حمایت از فعالان کاشی سازی توجه نمایند.
محمد صدیق میر، کارشناس مسایل فرهنگی در ولایت هرات با اشاره به اینکه هرات، از ولایت‌های باستانی و تأریخی کشور است، گفت: «ولایت هرات زادگاه هنرمندان زیادی بوده‌است که صاحب سبک در هنر خود بودند.»
او صنعت کاشی کاری سنتی هرات را نشان دهنده و بازگو کننده‌ی تأریخ و فرهنگ اصیل جامعه‌ی افغانستان و شهر هرات دانست و افزود: «کاشی ساخته شده و کار شده‌ی اصیل و سنتی هرات، دوام و استحکام زیادی نسبت به کاشی‌های ماشینی که در کشورهای دیگر ساخته می‌شوند، دارد و از این کاشی برای زیبایی و استحکام استفاده می‌شود.»
میر تأکید می‌کند که باید برای زنده نگه‌داشتن این صنعت دستی، مسؤولان باید زمینه‌ی آموزش آن را توسط استادان مُجرّب برای جوانان فراهم کنند تا این صنعت و هنر دستی ساکنان هرات سینه به سینه انتقال یابد.
زلمی صفا، آمر حفظ و مراقبت آبدات تأریخی ولایت هرات می‌گوید: «هم اکنون ۱۲ نفر استاد در بخش کاشی سازی، کاشی کاری و کاشی تراشی در ولایت هرات مشغول به کار هستند.»
صفا تأکید کرد که کاشی سازی سنتی هرات در جهان بی‌نظیر است. تمام آثار به دست آمده از کارگاه‌های کاشی سازی سنتی در ولایت هرات، ارزش‌مند است.
او پشتیبانی از استادان فعال در صنعت کاشی سازی را در دوام آن مهم دانست و خاطرنشان کرد: «ما با تأسیس کارگاه‌های جدید و تربیت شاگردان می‌توانیم این هنر را زنده نگه‌داریم.»
هنر کاشی سازی سنتی جزء میراث‌های مهم هنری افغانستان، به ویژه در هرات است که پیشینه‌ی آن به ۸۵۰ سال پیش باز می‌گردد.
کاشی کاری مسجد جامع بزرگ شهر هرات که بیش از ۱۰۰ سال پیش در زمان حکومت غوریان ساخته شده، نمونه‌ای از تأریخ هنر کاشی کاری و کاشی سازیِ هرات است که تا هنوز شُکوه و زیبایی خود را حفظ کرده‌است.
بربنیاد کتیبه‌های موجود، در دهه‌ی ۷۰ هجری-خورشیدی بیش از ۷۰ تن در کارگاه کاشی سازی در ولایت هرات مصروف این پیشه و صنعت دستی بوده‌اند؛ اما اکنون این تعداد به کم‌تر از ۱۰ تن می‌رسد.
