منارهای ولایت هرات، هویت و فرهنگ بازمانده از دوره‌ی شاهرخ میرزا تیموری است که پیشینه‌ی آن به چند صد سال پیش باز می‌گردد.
زلمی صفا، آمر آبدات تأریخی هرات می‌گوید: «منارهای هرات، تأریخ کهن دارد و این شهر در گذشته پایتخت رنسانس شرق بوده‌است. هرات مرکز فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دوره‌ی تیموریان در زمان شاهرخ میرزای تیموری بوده‌است.»
هنر معماری و مینیاتورهای به کار رفته در این منارها، نشان دهنده‌ی تمدن گذشتگان این سرزمین است.
او می‌افزاید که چهار منار هرات در سال ۱۳۹۸ هجری-خورشیدی بازسازی شد و کار مرمت منار پنجم نیز هم اکنون در حال جریان است تا از تخریب و نابودی آنها جلوگیری شود.
بربنیاد اسناد تأریخی در ابتدا یازده منار ساخته شد؛ اما اکنون فقط پنج منار آن باقی مانده‌است. شش منار دیگر در طول سال‌ها از اثر جنگ‌ها و بلایای طبیعی ویران شدند.
فرهنگیان در ولایت هرات، منارها در این ولایت را دارای ارزش بلند تأریخی و فرهنگی می‌دانند.
عبدالعزیز توانا، کارشناس مسایل فرهنگی می‌گوید: «برای جلوگیری از تخریب شدن و از بین رفتن چنین محلات و آثار فرهنگی و تأریخی، باید آنها را ترمیم کرد.»
او در ادامه تأکید کرد که در صورت نابودی این محله‌های باستانی، تأریخ گذشته‌ی افغانستان از بین خواهد رفت.
در سه سال گذشته، چهار منار بازسازی شده‌است؛ اما کار مرمت منار پنجم هم اکنون ادامه دارد و در روزهای سرد زمستان ۱۴۰۱ کار بازسازی و مرمت منار پنجم که از چندی پیش آغاز شده بود، نزدیک به اتمام است.
منار پنجم که از قدیمی‌ترین منارهای مصلای هرات است، مربوط به مجموعه‌ی گوهرشاد خاتون است. کار ترمیم و مرمت آن در سال ۱۴۰۰ به همکاری مؤسسه‌ی آقا خان و بودجه‌ی وزارت اطلاعات و فرهنگ آغاز شده بود.
منار پنجم در ولایت هرات در سالیان متمادی بنابر عوامل گوناگون تخریب و شماری از قسمت‌های آن فروریخته بود و به همین دلیل مردم آن را منار «کج» می‌نامند.
برای جلوگیری از سقوط این منار و تخریب آن، یونسکو ۱۷ سال پیش با استفاده از کیبل آن را استحکام بخشیده بود.
مجموعه منارهای هرات، بخشی از ساختمان مجتمع مصلای هرات است که به دستور ملکه گوهرشاد بیگم در اواخر قرن پانزدهم میلادی طرح‌ریزی و زیر نظارت وی ساخته شده بود.
براساس گفته‌ها، مصلای شهر هرات در سال ۱۸۸۵میلادی توسط ارتش بریتانیا ویران شد تا فضای بیش‌تری برای نیروهای توپ‌خانه که برای نبرد با روس‌ها آماد‌گی می‌گرفتند، ایجاد شود.
در دوره‌ی حضور نیروهای شوروی در افغانستان، این مصلا دوباره آسیب دید و فقط پنج منار آن باقی ماند که دو منار آن از اثر اصابت راکت آسیب دیده‌است.
در آثار نوشته شده‌ای که از گذشتگان برجای مانده‌است، مصلای ولایت هرات مشمول مدرسه‌ی گوهرشاد، مسجد جامع گوهرشاد، مدرسه‌ی سلطان حسین بایقرا، خانقاه سلطان حسین بایقرا، مسجد جامع امیرعلی شیر نوایی، دارالحفاظ، دارالشفاء، خانقاه اخلاصیه و مدرسه‌ی اخلاصیه بوده‌است.
ولایت هرات با پیشینه‌ی دیرینی که دارد، از شمار ولایت های باستانی کشور است که آبدات تأریخی و فرهنگی زیادی را در خود جای داده‌است.
