فرهنگ و هنر

نگاهی به پیشینه‌ی صنعت کُلالی در کندز

صنعت کلالی یا سفالی در افغانستان، به ویژه در ولایت کندز پیشینه‌ی طولانی دارد؛ هنری بومی با پیشینه تأریخی که بر بنیاد معلومات باستان‌ شناسان، این صنعت در کشور، از زمان آریایی‎ها باقی مانده‌است و تاکنون در هر گوشه و کنار از جمله کندز، بقایای آن دیده می‌شود.

روزگاری شهروندان کشور، تابستان‌ها در کوزه‌ی کلالی آب سرد می‌خوردند و کاسه‌های گِلی در رنگ‌های زنده، زینت دسترخوان آنها بود؛ اما این صنعت امروز تقریبن فراموش شده و جای خود را به محصولات پلاستیکیِ خارجی داده‌است.

در دو دهه‌ی پسین، سبک زندگی مردم تغییر کرده‌است. در این دوره، پدیده‌های مُدرن و صنعتی جای تولیدات دستی و سنتی را اشغال کرده و سبب رکود ده‌ها رشته‌ی تولیدی و صنعتی در کشور، به‌ویژه در ولایت کندز شده‌است.

در شهر کندز و در کوچه‌ای به نام «کلالی»، شماری از هنرمندان محصولات مختلف را با گِل می‌سازند و تا حالا این هنر را زنده نگه داشته‌اند.

شماری از کُلالان در ولایت کندز می‌گویند که پس از وارد شدن محصولات پلاستیکی و آهنی از کشورهای خارجی، حالا باشندگان در این ولایت، از محصولات صنعت کلالی استفاده نمی‌کنند و بازار این هنرمندان با رکود مواجه شده‌است.

اسدالله، یکی کلالان در کندز می‌گوید: «مطابق به معلوماتی که من دارم، قدمت کلالی کندز به ۸۰ سال می‌رسد که این کسب برای من از پدر و پدر کلانم رسیده‌است. در گذشته در همین کوچه‌‌ی ما که به نام کوچه‌ی کلالی مشهور است، در حدود ۴۰ خانه زندگی می‌کردند که پیشه‌ی همه‌ای شان کلالی بود؛ اما فعلن از میان ۴۰ خانه، ۱۵ خانه مانده که تنها خودم در کوچه‌ی کلالی کندز هنوز هم مصروف کار هستم.»

وی ادامه داد: «در کندز فعلن از صنعت کلالی سه چیز مانده؛ یکی بولول بخاری، دَخلک و گل‌دان. از دیگر چیزها که مثلن در گذشته ظرف و کاسه ساخته می‌شد، خریدار ندارد. ما در تابستان محصولات خود را تولید می‌کنیم و در زمستان کار ما تعطیل است و بی‌کار هستیم.»

کلالان می‌گویند که آنان می‌توانند نزدیک به ۲۵ گونه ظروف کلالی بسازند؛ اما حالا که استفاده از این ظروف‌ از کار افتاده، به ساختن تنورهای نان‌پزی روی آورده‌اند.

احمد شهرام، یکی دیگر از کلالان در کندز می‌گوید: «صنعت کلالی از قدیم مانده است؛ من فعلن ۵۸ ساله هستم و ۵۰ سال است که این کار را می‌کنم. در گذشته ما ظرف‌های زیاد می‌ساختیم مانند کوزه که آب را یخ نگاه می کرد؛ ولی فعلن کاروبار کلالی نمانده و ما تنور های خانگی جور می‌کنیم.»

این در حالی است که صنعت کلالی در ولایت کندز با رکود بی‌‌پیشینه‌ای مواجه است و اگر وضعیت به همین گونه به پیش برود، این صنعت نیز به فراموشی سپرده خواهد شد.