نشریه‌ی امریکایی “پولیتیکو” در گزارشی نوشته‌است که امریکا می‌خواهد ۴۶ هواپیمای نظامی ارتش پیشین افغانستان را به تاجیکستان و ازبیکستان بدهد.
این روزنامه به نقل از مقام‌های وزارت دفاع ایالات متحده نوشته‌است که این کشور با ازبیکستان و تاجیکستان در حال گفت‌وگو برای سپردن ۴۶ هواپیمای نظامی افغانستان است که سال گذشته پس از سقوط نظام جمهوری به آن کشورها برده شده‌اند.
پولیتیکو در ادامه به نقل از یک مقام ارشد وزارت دفاع امریکا گفته‌است که آن‌ها (امریکا) در حال برنامه‌ریزی برای ارزیابی شرایط هواپیماهای رسیده به ازبیکستان و تاجیکستان استند تا بدانند که آیا این هواپیماهای نظامی امکان پرواز را دارند یا نه.
این مقام امریکایی که نامی از او در این گزارش برده نشده گفته‌است که ایالات متحده در بدَل این هواپیماها از دو کشور آسیایی نزدیک به روسیه می‌خواهد که آن کشور (امریکا) را در انجام حمله‌های ضد هراس‌افگنی کمک کنند.
با این‌حال، گفته می‌شود که به دلیل حساسیت روسیه در مورد نفوذ امریکا در کشورهای آسیای میانه، این مذاکرات همگانی نشده‌است.
در همین حال، شماری از جنرال‌های ارتش پیشین افغانستان در گفت‌وگو با خبرنگار تلویزیون آمو می‌گویند که دولت امریکا نباید هواپیماهای افغانستان را به کشورهای دیگر بسپارد.
جنرال عبدالرووف ارغندیوال، رییس دفتر وزیر دفاع پیشین افغانستان ضمن تأیید گفته‌های بالا گفت: «هرچند احتمال این‌که تاجیکستان و ازبیکستان پیشنهاد امریکا را بپذیرند کم است؛ اما امریکا نباید تا زمان حاکمیت یک نظام مشروع در افغانستان، در مورد هواپیماهای افغانستان تصمیم بگیرد.»
او با بیان این‌که حاکمیت طالبان در افغانستان، خطر حضور داعش در کشورهای همسایه از جمله ازبیکستان و تاجیکستان را افزایش داده‌است، گفت:«این دو کشور به هواپیماهای دولت پیشین افغانستان ضرورت ندارند.»
او در ادامه افزود: «(ازبیکستان و تاجیکستان) با توجه به موقعیت جغرافیایی و ساحاتی که دارند می‌توانند در امر مبارزه بر ضد تروریسم در افغانستان تاثیر داشته باشند؛ اما هواپیماهای ما که در کشورهای همسایه مانده‌است، بسیار متفاوت با تخنیک مُدل‌هایی است که قوای هوایی این دو کشور در اختیار دارند.»
ارغندیوال تاکید کرد: «اگر امریکا بخواهد که از لحاظ حفظ و مراقبت و مسایل تخنیکی این کشورها را حمایت کند، این موضوع یک مقدار زمان‌بَر است.»
هرچند که آمار و اطلاعات دقیقی از هواپیماهای ارتش در هنگام سقوط در دست نیست؛ اما یکی از نیروهای ارتش ملی افغانستان در این باره به خبرنگار تلویزیون آمو می‌گوید:«قوای هوایی در مجموع ۹۷ طیاره در اختیار داشت؛ اما در مجموع به نظرم ۲۰۰ طیاره در دوره‌ی جمهوریت داشتیم. ما که در نیروهای هوایی با آن‌ها کار می‌کردیم ۹۷ بال طیاره داشتیم، مشمول هلی‌کوپترها.»
این منبع که نخواست نام اودر گزارش ذکر شود، تأکید کرد: «هم‌اکنون ۴۷ فروند طیاره در ازبیکستان و ۱۹ فروند طیاره در تاجیکستان و دیگر طیاره‌ها احتمالن در افغانستان مانده‌است. طیاره‌های هندی ام دی ۵۳۰ که طیاره‌های جنگی بودند، پرزه شده‌است و امریکایی‌ها آن‌ها را انتقال داده‌اند.»
یک منبع دیگر نیز که نخواست نام او در این گزارش بیاید، به خبرنگار تلویزیون آمو گفت که از مجموع ۲۵۰ هواپیمایی که در اختیار ارتش پیشین افغانستان بود، در اواخر ۱۰۰ بال آن قابل استفاده بوده‌است.
پس از سقوط نظام جمهوری در۱۵ اگست ۲۰۲۱، خبرگزاری «رویترز» گزارش داد که صدها سرباز ارتش سابق افغانستان با استفاده از ۲۲ هواپیمای نظامی و ۲۴ چرخ‌بال به اوزبیکستان فرار کرده‌اند.
بربنیاد این گزارش در مجموع ۵۸۵ سرباز در نخستین روز سقوط وارد ازبیکستان شده‌اند.
یک روز پس از آن وزارت دفاع ازبیکستان اعلام کرده بود که پدافند هوایی این کشور یک فروند جت نظامی افغانستان را که وارد حریم هوایی آن کشور شده بود، ساقط کرده‌است.
طالبان تاکنون چندبار خواهان برگشت این هواپیماها به افغانستان شده‌اند. ولی این درخواست از سوی امریکا رد شده است.
ملا یعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان، در تاریخ شش سنبله در یک نشست خبری در کابل درباره سرنوشت چرخبال‌های ارتش افغانستان که در تاجیکستان و ازبیکستان هستند، گفت که آنان در این باره با مقام‌های تاجیکستان و ازبیکستان گفتگو کرده‌اند؛ اما «امریکایی‌ها به این کشورها اجازه انتقال مجدد آن به افغانستان را نمی‌دهند.»
